เปิดตำนาน “แมงสี่หู ห้าตา” สัตว์ประหลาดล้านนาในอดีต

DSCF0187

แว่บแรกก่อนเดินเข้าไปยังวัดเจ็ดลิน ผมเห็นป้ายติดไว้ว่ามีแมงสี่หู ห้าตา กินถ่านไฟ ถ่ายออกมาเป็นทองคำ ตามประสาคนไม่เคยรู้จักก็เลยสงสัยว่านั่นมันอะไรกัน และมันมีอะไรให้น่าสนใจบางเกี่ยวกับ “แมงสี่หู ห้าตา”

พลันเข้ามาภายในบริเวณวัด ไอ้ที่นึกไว้เมื่อกี้ว่าอยากรู้ก็ลืมไปชั่วขณะ เพราะมัวแต่เพลิดเพลินไปกับการถ่ายภาพเขาวงกตในวัดเจ็ดลิน จนสุดท้ายมาคิดอีกที ก็ตอนเดินมาเจอแมงสี่หู ห้าตา ภายในเขาวงกต ที่ทางวัดจัดแสดงไว้

DSCF0191

กล่าวถึง แมงสี่หู ห้าตา นั้น แมงสี่หูห้าตา เป็นชื่อสัตว์ประหลาดตัวหนึ่งในตำนานว่าด้วยวัดพระธาตุดอยเขาควายแก้ว อำเภอเมืองเชียงราย จังหวัดเชียงราย มีลักษณะตัวอ้วนและเตี้ย มีกายภาพอย่างหมี และมีขนยาวสีดำปกคลุมร่างกาย นอกจากนี้ยังมีหูสองคู่และมีตาห้าดวง โดยที่ดวงตาของแมงสี่หูห้าตาเป็นสีเขียว รับประทานถ่านไฟร้อนเป็นอาหาร และมูลของแมงสี่หูห้าตานี้เป็นทองคำ อย่างไรก็ดี มิได้ปรากฏว่ามีอุปนิสัยดุร้ายหรืออย่างอื่นใด ส่วนในเรื่องของความเชื่อ ว่ากันว่าเป็นสาเหตุที่ทำให้ผู้ชายหลงรักอนุภรรยามากกว่าเอกภรรยา

DSCF0194

อีกตำนานหนึ่งของครูบาเจ้าชัยยะวงศาพัฒนา แห่งจังหวัดลำพูน ได้เขียนอธิบายถึงลักษณะของแมงสี่หูห้าตา ว่าคล้ายลิง และเรียก “พญาวานรสี่หูห้าตา” ทั้งยังได้เชื่อมโยงสัตว์นี้เข้ากับหลักธรรมทางพุทธศาสนาด้วย โดยว่าจำนวนสี่หูและห้าตานั้นที่แสดงถึงหลักธรรมพรหมวิหาร 4 และศีล 5 ทั้งนี้ เรื่องของแมงสี่หูห้าตาเป็นความเชื่อที่แพร่หลายในจังหวัดเชียงใหม่ โดยมีรูปวัตถุมงคลที่ผลิตขึ้นโดย พระโต ฐิตวิริโย

DSCF0192

พูดแบบสรุปกันโดยรวม ก็ต้องบอกว่า ตำนานแมงสี่หู ห้าตาเป็นตัวแทนในเรื่องของหลักธรรมพรหมวิหาร 4 และศีล 5 ให้คนประพฤติปฎิบัติอยู่ในกรอบ (เรื่องเล่าลองไปหาอ่านเอาครับ เพราะมันยาวมากๆ)

ปิดท้ายกันเล็กๆ น้อยๆ กับเรื่องการละเล่นแมงสี่หูห้าตาอันเป็นการละเล่นแบบโบราณ ตามตำนานของวัดพระธาตุดอยเขาควายแก้ว จังหวัดเชียงราย ซึ่งสืบทอดการเล่นแบบง่าย โดยมีวิธีดังนี้ คือ ใช้สีทาบ้านสีทอง สีเหลือง หรือใกล้เคียง ทาก้อนหินที่เตรียมมาให้เคลือบทั้งก้อน เมื่อแห้งแล้วก็เขียนตัวเลขสองหลักหรือสามหลักลงบนก้อนหินให้ผู้เล่นสวมเสื้อกันหนาว แล้วนำก้อนหินที่ทาสีใส่เข้าไปในเสื้อจากนั้นให้ถือธูป 13 เล่มที่เตรียมมา โดยถือธูปดังนี้เหน็บไว้ที่เท้าข้างละ 1 ดอก (เป็นสองขาหลัง)เหน็บไว้ที่หูข้างละ 2 ดอก (เป็นสี่หู)ใช้ปากคาบธูปให้ห่างพอประมาณ 5 ดอก (เป็นห้าตา)ใช้มือทั้งสองข้างถือไว้ข้างละ 2 ดอก (เป็นสองขาหน้า)

DSCF0189

การเล่นแมงสี่หูห้าตา จะเล่นในเวลากลางคืน เมื่อถึงเวลาแสดงและเตรียมพร้อมให้จุดไฟ และให้ผู้ที่เล่นเป็นแมงสี่หูห้าตาเดินวิ่งเต้นรอบกองไฟ ซึ่งเป็นลักษณะที่แมงสี่หูห้าตากำลังจะกินถ่านไฟแดง แล้วเดินไปหลอกล่อผู้ชมให้ตกใจด้วยความสนุกสนาน หลังจากนั้น ให้เปิดเสื้อกันหนาว ซึ่งเป็นลักษณะที่แมงสี่หูห้าตาถ่ายมูลออกมาเป็นทองคำ ซึ่งเป็นวิธีเล่นง่าย ๆ สำหรับการละเล่นแมงสี่หูห้าตา

การที่เขียนตัวเลขลงไปในก้อนหินนั้น ซึ่งหมายถึงเลขหวย โดยก้อนที่เขียนเลขนั้นให้ผู้ชมหยิบกลับไปเพื่อนำไปแทงหวยได้ ในขณะที่เล่นนั้นอาจร้องว่า “หวย หวย หวย ไม่รวยก็เจ๊ง” และนิยามของคำว่าหวยมากจาก 3 คำดังนี้ห – หายนะว – วอดวายย – ยับเยิน โดยการละเล่นแบบนี้ สามารถเตือนในความเชื่อเรื่องหวยได้เป็นอย่างดีว่า อย่าไปเล่นหวยมากเกินไปนั่นเอง การที่เล่นแมงสี่หูห้าตาในเวลากลางคืนนั้น ซึ่งบ่งบอกถึงสีขนของแมงสี่หูห้าตา ในตอนกลางคืนจะมองไม่เห็น เห็นแต่หัวควันธูปนั่นเอง

และนั่นก็เป็นเรื่องราวของสัตว์ประหลาดในตำนานล้านนาที่ชื่อว่า “แมงสี่หู ห้าตา” กันครับ